Nederland heeft niet alleen een zeer toegankelijke zorg, onze zorg is ook van goede kwaliteit. Dat blijkt uit vergelijkingen met andere westerse landen. Die zorg heeft wel een prijs. Op ons nationale huishoudboekje is de gezondheidszorg de grootste post. En die post wordt relatief ook alleen maar groter. In 1972 kostte de totale zorg omgerekend 6,5 miljard euro. In 2010 was dat gestegen tot ruim 87 miljard euro; een stijging van 1250 procent!

Nu kun je tegenwerpen dat in die periode nou eenmaal alles duurder is geworden, maar ook relatief namen de zorgkosten toe. Als je de zorgkosten uitdrukt als percentage van het bruto binnenlands product, ‘de totale omvang van onze economie’, dan stegen de kosten van 8,7% in 1972 tot 14,8% in 2010. Deze enorme bedragen nuanceren door naar de toename van de bevolking te kijken helpt ook al niet. Per hoofd van de bevolking stegen de zorgkosten van 484 euro naar 5.243 euro per persoon per jaar. Voor een deel is die kostenstijging natuurlijk een bewuste keuze. Investeren in medisch onderzoek levert betere behandelingen op die vaak duurder zijn.

Oudere duurder dan jongere

Een deel van de gestegen zorgkosten is te verklaren door de vergrijzing. Een oudere is nu eenmaal duurder voor de zorg dan een jongere. Je kunt je dus met rede afvragen wat er gebeurt met de kosten van de gezondheidszorg als we steeds ouder worden en als er ook relatief steeds meer ouderen komen die zorg nodig hebben tegenover steeds minder (werkende) jongeren die dat moeten betalen.

Zoals aan het begin van dit cahier is beschreven, worden Nederlanders steeds ouder. Met 78,5 jaar zijn Nederlandse mannen zelfs de oudsten van Europa. Vrouwen worden gemiddeld zelfs nog 4 jaar ouder: 82,7. Daarmee bekleden zij op de Europese ranglijst wel een lagere positie dan de mannen.

Schoner langer leven

De grootste gezondheidswinst in de geschiedenis van de mensheid is geboekt door de verbeterde hygiëne en andere leefomstandigheden. Schoon drinkwater en het riool hebben veel meer voor de levensverwachting gedaan dan welke pil dan ook. De laatste jaren is de gestegen levensverwachting toch vooral te danken aan het terugdringen en succesvol behandelen van hart- en vaatziekten. De grote klapper via de hygiëne en leefomstandigheden is binnen, nu is het tijd dat de gezondheidszorg de puntjes op de i zet.

Het is moeilijk te zeggen waar het plafond van de levensverwachting zal liggen. De nu gebruikte scenario’s komen uit op 84 jaar voor een man en 88 jaar voor een vrouw in 2050 . Maar ga je uit van de zogenoemde best practice life expectancy, de optimale omstandigheden, dan zou die levensverwachting wel eens de grens van 90 jaar kunnen doorbreken, zo schreven Deense onderzoekers in 2009 in Nature. Er zijn zelfs schattingen die zeggen dat de helft van de meisjes die na 2000 in een westers land zijn geboren de honderdste verjaardag zal meemaken.

Gezonder?

Dat we ouder worden is dus een gegeven. Maar worden we ook gezonder? Dat hangt er maar vanaf hoe je ‘gezond’ definieert. Is gezond hetzelfde als ‘fit, lekker in je vel, vol energie’? Dan gaat het goed met de gezondheid. De ‘levensverwachting zonder beperkingen’ is ongeveer even snel gestegen als de algemene levensverwachting. De andere kant van die medaille is dat het aantal jaren zonder beperkingen nog relatief laag is: het aantal jaren met een als goed ervaren gezondheid is gemiddeld niet meer dan 65 jaar. Het aantal gezonde jaren neemt dus weliswaar toe, maar het aantal ongezonde jaren neemt niet af.

Zieker!

Vreemd genoeg worden we niet alleen steeds gezonder, we worden óók zieker. De levensverwachting zónder ziekte neemt namelijk áf. In 2011 had een Nederlandse vrouw gemiddeld genomen de helft van haar leven een chronische ziekte, zoals diabetes of astma. In de toekomst lijkt dat alleen maar meer te worden. Dat komt door ongezonde leefgewoonten, maar ook door onze toegenomen kennis over ziekten. We sporen ziekten steeds eerder op, waardoor we er eerder dan vroeger achter komen dat we eigenlijk al ‘ziek’ waren.

Nederland telt nu 4,5 miljoen chronisch zieken. Daarvan heeft ruim 1 miljoen mensen meer dan één ziekte onder de leden. Die groep zal naar verwachting groeien door de vergrijzing. De mensen uit de geboortegolf van na de Tweede Wereldoorlog, de ‘babyboomers’, bereiken nu de leeftijd dat ze steeds meer gezondheidsproblemen krijgen.Tot 2020 komen er jaarlijks naar verwachting 3,7% meer patiënten met diabetes, 5,6% met een probleem aan de kransslagaderen, 5,8% meer beroerten en 4,1% meer chronische luchtwegaandoeningen. Dat zijn stuk voor stuk relatief dure ziekten voor de zorg. De echte piek van de vergrijzing ligt rond 2030, maar dat is voor de meeste modellen te ver weg voor een goede voorspelling over de effecten op de zorg.